รายงานผลการวิจัยโดย the Knowledge Exchange เกี่ยวกับ แรงจูงใจสำคัญที่ช่วยกระตุ้นให้นักวิจัยแบ่งปันข้อมูลวิจัยกับผู้อื่น รวมถึงข้อเสนอแนะซึ่งอาจช่วยผู้กำหนดนโยบาย ผู้ให้ทุนวิจัย หน่วยงานวิจัย และห้องสมุด ในการออกแบบกลยุทธ์เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนการแบ่งปันข้อมูลวิจัยในอนาคต

รู้จัก the Knowledge Exchange

Knowledge Exchange (KE) คือ การทำงานร่วมกันของ 5 หน่วยงาน จาก 5 ประเทศ ได้แก่

1. IT Center for Science (CSC) ในฟินแลนด์
2. Denmark’s Electronic Research Library (DEFF) ในเดนมาร์ก
3. German Research Foundation (DFG) ในเยอรมัน
4. Jisc ในอังกฤษ
5. SURF ในเนเธอร์แลนด์

เพื่อสนับสนุนการใช้และการพัฒนา ICT ในการศึกษาระดับอุดมศึกษาและการวิจัย

การวิจัยเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูลวิจัย

เมื่อเร็วๆ นี้ the KE ทำการวิจัย เรื่อง “Sowing the seed: incentives and motivations for sharing research data, a researcher’s perspective” โดยสัมภาษณ์นักวิจัยจำนวน 22 คน จาก 5 ทีมวิจัย ในสาขาวิชาแตกต่างกัน เช่น มนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ ชีววิทยา และเคมี เป็นต้น จาก 5 ประเทศที่เข้าร่วมโครงการ the KE เพื่อค้นหาว่า อะไรคือแรงจูงใจสำคัญที่ช่วยกระตุ้นให้นักวิจัยอยากจะแบ่งปันข้อมูลวิจัยของตนเองกับผู้อื่น ผลจากการวิจัยมีหลายประเด็นที่น่าสนใจ โดยเฉพาะรูปแบบของการแบ่งปันข้อมูล แรงจูงใจสำคัญที่ช่วยกระตุ้นให้นักวิจัยแบ่งปันข้อมูล และข้อเสนอแนะเพื่อส่งเสริมและสนับสนุนการแบ่งปันข้อมูลวิจัยในอนาคตสำหรับภาคส่วนต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง

รูปแบบของการแบ่งปันข้อมูล

เมื่อพูดถึงคำว่า การแบ่งปันข้อมูล (Data sharing) นักวิจัยส่วนใหญ่ มักหมายถึง วิธีการที่แตกต่างและหลากหลายที่ข้อมูลวิจัยถูกแลกเปลี่ยนกันระหว่างนักวิจัย 6 โหมดที่แตกต่างกันของการแบ่งปันข้อมูล ได้แก่

1. Private management sharing หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลกับเพื่อนภายในกลุ่มวิจัยเดียวกัน
2. Collaborative sharing หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลภายในสมาคมที่เกี่ยวข้อง
3. Peer exchange หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลกับเพื่อนร่วมงานในเครือข่ายที่ไม่เป็นทางการ
4. Sharing for transparent governance หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลกับกลุ่มคนภายนอก เช่น ผู้ให้ทุนวิจัยหรือภาคอุตสาหกรรมเพื่อการการตรวจสอบข้อเท็จจริงและความโปร่งใสในการบริหารจัดการ
5. Community sharing หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลกับสมาชิกของชุมชนวิจัย
6. Public sharing หมายถึง การแบ่งปันข้อมูลเพื่อให้ข้อมูลดังกล่าวสามารถเข้าถึงได้โดยบุคคลทั่วไปที่สนใจ

โหมดที่แตกต่างกันนี้เกิดจากปัจจัยที่หลากหลาย เช่น การแบ่งปันข้อมูลกับกลุ่มคนที่เชื่อใจหรือกลุ่มคนที่ไม่มีความคุ้นเคย การแบ่งปันข้อมูลโดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อความโปร่งใสหรือเพื่อการวิจัยในอนาคต

แรงจูงใจสำคัญที่ช่วยกระตุ้นให้นักวิจัยแบ่งปันข้อมูล แบ่งเป็น 4 ประเด็น ได้แก่

1. การแบ่งปันข้อมูลนั้นเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญในกระบวนการและขั้นตอนของการวิจัย โดยเฉพาะเมื่อโครงการวิจัยนั้นเป็นความร่วมมือระหว่างสาขาวิชาหรือหน่วยงาน
2. การแบ่งปันข้อมูลนั้นเป็นส่วนหนึ่งเกี่ยวกับผลตอบแทนในหน้าที่การงานของนักวิจัยโดยตรง การแบ่งปันข้อมูลทำให้ผลงานของนักวิจัยเป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น อาจนำไปสู่การอ้างอิงถึงและการเป็นที่รู้จักมากขึ้น การพัฒนาความมือในการวิจัยใหม่ๆ หรือการพัฒนาปรับปรุงการวิจัยเพื่อให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น
3. การแบ่งปันข้อมูลเป็นเรื่องปกติหรือธรรมเนียมปฏิบัติในกลุ่มวิจัยหรือในสาขาวิชา
4. การแบ่งปันข้อมูลบางกรณีเป็นความคาดหวังหรือนโยบายของผู้ให้ทุนหรือสำนักพิมพ์ที่ต้องการให้มีการแบ่งปันข้อมูล

ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการกระตุ้นการแบ่งปันข้อมูลของนักวิจัย สำหรับส่วนที่เกี่ยวข้องในมุมต่างๆ

• ผู้ให้ทุนวิจัย
  • ผู้ให้ทุนวิจัยนับว่ามีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้ โดยเฉพาะการพัฒนานโยบายของการแบ่งปันข้อมูลที่ชัดเจนและเป็นทางการเกี่ยวกับการคาดหวังเรื่องการเข้าถึงข้อมูล การส่งเสริมและสนับสนุนบรรยากาศของการแบ่งปันข้อมูลที่ทำให้นักวิจัยสามารถแบ่งปันข้อมูลโดยไม่มีความรู้สึกว่าคนอื่นๆ อาจจะฉวยประโยชน์จากข้อมูลที่ตนได้แบ่งปัน ตัวอย่างเช่น ผู้ให้ทุนวิจัยควรพิจารณาเรื่องช่องทางในการให้รางวัลแก่นักวิจัยที่แบ่งปันข้อมูล การนำเรื่องการแบ่งปันข้อมูลเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในมอบทุนวิจัยต่อไป หรือการส่งเสริมการ re-use ข้อมูล การกำหนดนโยบายเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูลอาจช่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของนักวิจัยในการแบ่งปันข้อมูล อีกทั้งยังอาจช่วยสร้างแรงจูงใจทางบวกแก่นักวิจัยในการแบ่งปันข้อมูล อย่างไรก็ตามการให้รางวัลหรือประโยชน์โดยตรงแก่นักวิจัยในลักษณะรายบุคคลอาจจะมีข้อจำกัดหรือประเด็นปัญหา ซึ่งควรคำนึงถึง
  • การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานอย่างต่อเนื่อง เช่น คลังข้อมูล ประเภทของโครงสร้างพื้นฐานที่นักวิจัยพบว่ามีประโยชน์อย่างมาก คือ ระบบที่รวบรวมข้อมูลวิจัย เอกสาร และผลลัพธ์อื่นๆ ของการวิจัยเข้าไว้ด้วยกัน
  • การฝึกอบรมเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูลควรถูกจัดเข้าไว้เป็นส่วนหนึ่งของการฝึกอบรมวิธีการวิจัยสำหรับนักเรียนนักศึกษา เพื่อให้การแบ่งปันข้อมูลเป็นมาตรฐานในขั้นตอนวิจัย
  • การจัดทำและเสนอเอกสารแนะนำแก่ผู้พิจารณาผลงาน หรือ peer reviewer เพื่อประกอบการประเมินแผนและกลยุทธ์ของการแบ่งปันข้อมูลในข้อเสนอโครงการ
• หน่วยงานวิจัย
  • การตระหนักถึงคุณค่าของการแบ่งปันข้อมูล
  • การส่งเสริมให้การตีพิมพ์ผลงานเพื่อเผยแพร่และแบ่งปันข้อมูลเป็นส่วนหนึ่งในการประเมินผลการปฏิบัติงานและเลื่อนตำแหน่ง
  • การเสนอการฝึกอบรมเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูลสำหรับนักเรียนนักศึกษาและนักวิจัย
  • การเสนอบริการแบบูรณาการแก่นักวิจัย เช่น one-stop-shop for all research data management
• ห้องสมุด
  • การพัฒนาและส่งเสริมปัจจัยเพื่อการแบ่งปันข้อมูล เช่น การเชิญนักวิจัยมาแบ่งปันข้อมูลในคลังข้อมูลของหน่วยงานที่บริหารจัดการโดยห้องสมุด
  • การเสนอการฝึกอบรมเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูลแก่นักวิจัย เช่น การฝึกอบรมเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับ Intellectual property Copyright Metadata และมาตรฐานทางเทคนิค
  • การพัฒนาและบริการระบบที่ยืดหยุ่นเพื่อการเข้าถึงข้อมูล
  • การรวบรวมและให้บริการแหล่งข้อมูลอื่นๆ ทั้งภายในและภายนอกหน่วยงาน
  • การวิเคราะห์ข้อมูลหรือผลลัพธ์ของการวิจัย เพื่อส่งเสริมการเผยแพร่และ re-use ข้อมูล
• สังคม
  • ในภาพของสังคมควรส่งเสริมให้มีการหารือเกี่ยวกับการตระหนักที่เป็นทางการเกี่ยวกับการแบ่งปันและเผยแพร่ข้อมูล การกำหนดความคาดหวังในการแบ่งปันข้อมูลผ่าน Code of conduct หรือ Best practice code การส่งเสริมการพัฒนาข้อตกลงเกี่ยวกับการแบ่งปันข้อมูล การส่งเสริมการพัฒนาแหล่งสำหรับแบ่งปันข้อมูลและมาตรฐานสำหรับการวิจัย

ติดตามอ่านรายงานการวิจัย ฉบับเต็ม: Knowledge Exchange. (2014). Sowing the seed: incentives and motivations for sharing research data, a researcher’s perspective. Retrieved February 9, 2015, from http://repository.jisc.ac.uk/5662/1/KE_report-incentives-for-sharing-researchdata.pdf