ณ ศูนย์ประชุมนานาชาติ โรงแรมเชียงใหม่แกรนด์วิว จ.เชียงใหม่: กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดย สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) จัดงานประชุมวิชาการและนิทรรศการ สวทช. ภาคเหนือ ประจำปี 2560 โดยมี ดร.ณรงค์ ศิริเลิศวรกุล ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) เป็นประธานเปิดงาน ภายใต้ชื่องาน “นวัตกรรมเพื่อชุมชน สู่การพัฒนาอาชีพอย่างยั่งยืน” เพื่อนำเสนอผลงานวิจัยและนวัตกรรมของ สวทช. และพันธมิตร การบรรยายพิเศษ การเสวนา เพื่อถ่ายทอดแนวคิดประสบการณ์การพัฒนาด้วยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม (วทน.) รวมทั้งการมอบรางวัลผญาดีศรีล้านนาประจำปี 2560 เพื่อเป็นการยกย่องบุคคลต้นแบบผู้นำเอา วทน. ไปเป็นเครื่องมือในการคิดค้นหรือต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น
ดร.ณรงค์ ศิริเลิศวรกุล ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) กล่าวว่า สวทช. มีเป้าหมายในการวิจัยและพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม (วทน.) เพื่อนำผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์ พร้อมทั้งดำเนินนโยบายตอบโจทย์ “ประเทศไทย 4.0” อย่างต่อเนื่องในการผลิตผลงานวิจัยและพัฒนา รวมถึงการสนับสนุนส่งเสริมให้เกิดการนำ วทน. มาใช้เป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ ให้เกิดเศรษฐกิจนวัตกรรม ในพื้นที่ภาคเหนือ ซึ่งเครือข่ายพันธมิตรในพื้นที่ทุกภาคส่วนคือ หัวใจสำคัญที่ต้องร่วมมือ ร่วมแรง ร่วมใจกันพัฒนาผลงานวิจัยและถ่ายทอดสู่การใช้ประโยชน์ในชุมชนท้องถิ่น
ในปีที่ผ่านมา สวทช. ได้จัดตั้งหน่วยงานใหม่ได้แก่ สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร (สท.) ซึ่งมี สวทช. ภาคเหนือ เป็นหน่วยงานในส่วนภูมิภาคของ สท. ที่มุ่งมั่นทำงานร่วมกับเครือข่ายพันธมิตรในการสร้างสรรค์นวัตกรรมเพื่อชุมชน รวมทั้งให้บริการกลไกการสนับสนุนการถ่ายทอดเทคโนโลยีในรูปแบบต่างๆ ที่จะช่วยยกระดับผลิตภัณฑ์และบริการให้เกิดมูลค่าเพิ่มสูงขึ้น เกิดการสร้างงานสร้างอาชีพสร้างรายได้ เพื่อนำพาประเทศไทยก้าวพ้นกับดักประเทศรายได้ปานกลาง สร้างความมั่นคงมั่งคั่งได้อย่างยั่งยืน “ผลงานของ สวทช. ภาคเหนือ ในปีที่ผ่านมา มีการสนับสนุนทุนวิจัยรวมถึงเชื่อมโยงทุนวิจัยพัฒนาและวิศวกรรมเพื่อแก้ไขปัญหาท้องถิ่น จำนวน 7 โครงการ การนำผลงานวิจัยและองค์ความรู้ไปประยุกต์ใช้ในการผลิต ภาคบริการ ภาคเกษตรกรรม และภาคสังคมและชุมชน จำนวน 44 ชุดโครงการ มีการสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีภาคอุตสาหกรรม ผ่านโปรแกรมสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรม (ITAP) จำนวน 59 โครงการ กิจกรรมค่ายวิทยาศาสตร์สำหรับเยาวชนระดับชั้นมัธยมศึกษา จำนวน 2 ค่าย และเกิดมูลค่าการลงทุนรวมถึงผลกระทบเชิงเศรษฐกิจและสังคมทั้งในภาคชุมชนและภาคอุตสาหกรรมกว่า 93 ล้านบาท จากการเก็บข้อมูล 123 โครงการในปีที่ผ่านมา”
ดร.ณรงค์ ศิริเลิศวรกุล กล่าว่า อีกไฮไลท์สำคัญในการจัดการประชุมวิชาการและนิทรรศการ สวทช. ภาคเหนือ คือ การมอบรางวัลผญาดีศรีล้านนา ประจำปี 2560 เพื่อเป็นการยกย่องคุณงามความดี เป็นขวัญและกำลังใจ ให้กับบุคคลต้นแบบที่นำวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีไปเป็นเครื่องมือในการคิดค้นหรือต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งผู้ได้รับรางวัลผญาดีศรีล้านนา ประจำปี 2560 ได้แก่ นายครรชิต โลนันท์ และ นายวุฒิชัย โลนันท์ ในสาขาเกษตรศาสตร์และเทคโนโลยี จากผลงาน “ปั๊มน้ำไม่ใช้ไฟฟ้าพลังงานสูง” หรือ “ตะบันน้ำ” เครื่องมือสูบน้ำสำหรับชุมชนไม่ใช้ไฟฟ้า เพื่อใช้ในพื้นที่เกษตรเชิงเขา บ้านนาเลา ต.พงษ์ อ.สันติสุข จ.น่าน
ทั้งนี้ เนื่องจากสภาพภูมิศาสตร์ของพื้นที่บ้านนาเลา ต.พงษ์ อ.สันติสุข จ.น่าน เป็นสภาพพื้นที่ภูเขาสูง จึงเป็นอุปรรคในการนำ “น้ำ” ขึ้นมาใช้ในการเกษตรของคนในพื้นที่ โดยตั้งแต่ปี 2545 จนถึงปัจุบัน นายครรชิต (น้าชิต) และ นายวุฒิชัย (ครูบอย) สองน้าหลาน ได้มีแนวคิดที่จะนำน้ำจากฝายกับเก็บน้ำซึ่งอยู่ในพื้นที่ต่ำขึ้นไปยังพื้นที่เกษตรซึ่งเป็นเนินเขาจนกระทั่งได้พัฒนา “ปั๊มน้ำไม่ใช้ไฟฟ้าพลังงานสูง” ที่สามารถส่งน้ำไปยังพื้นที่ทำการเกษตรที่อยู่สูงถึง 40 เมตร ได้สำเร็จ สิ่งสำคัญในการออกแบบ คือ กระบวนการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างแรงดันน้ำกับถังแรงดัน เพื่อให้มีแรงในการส่งน้ำไปยังถังพักที่อยู่ในระดับความสูง 40 เมตรในแนวดิ่ง โดยท่อส่งน้ำจากปั๊มน้ำไม่ใช้ไฟฟ้าพลังงานสูงถึงถังพักน้ำ มีระยะทาง 300 เมตร ซึ่งปริมาณน้ำที่ได้ประมาณ 30% ของน้ำที่ลงมายังเครื่อง พร้อมกันนี้ยังให้ความสำคัญกับการเลือกวัสดุ การออกแบบ การเชื่อมต่ออุปกรณ์ของระบบให้ทนต่อแรงดันและสามารถสูบน้ำในปริมาณที่มากขึ้นได้ เนื่องจากต้องอัดน้ำเป็นระยะทางไกลและชัน
นายวุฒิชัย เปิดเผยว่า หัวใจสำคัญของการพัฒนาการเกษตรในพื้นที่เชิงเขาคือ ทำอย่างไรให้สามารถนำน้ำจากพื้นที่ด้านล่างไปใช้บนพื้นที่เชิงเขาให้ได้ เพื่อให้ประชาชนในพื้นที่ปลูกพืชได้มากกว่าข้าวโพดซึ่งเป็นพืชใช้น้ำน้อย ซึ่งจากนี้ก็มีแนวคิดที่จะพัฒนารูปแบบนวัตกรรมการสูบน้ำไปสู่พื้นที่สูงให้มีประสิทธิภาพอย่างต่อเนื่อง พร้อมทั้งเตรียมเปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้แก่ประชาชนที่สนใจเพื่อนำไปขยายผลในพื้นที่อื่นๆ ต่อไป
