สวทช. ร่วมกับสมาคม ASM จัดเสวนาออนไลน์ “Science Inspires Future – Insights from Microbiome for All” เพื่อให้วิทยาศาสตร์กลายเป็นแรงบันดาลใจให้เยาวชนไทย

 วันศุกร์ที่ 29 สิงหาคม 2568 การเสวนาออนไลน์ “Science Inspires Future – Insights from Microbiome for All” ได้ถูกจัดขึ้นโดยสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ร่วมกับสมาคม American Society for Microbiology (ASM) ภายใต้โครงการมหาวิทยาลัยเด็ก ประเทศไทย มีผู้เข้าร่วมกว่า 200 คน ทั้งนักเรียน นักศึกษา และครูผู้สอนจากหลายสถาบันการศึกษาในประเทศไทย

นางฤทัย จงสฤษดิ์ ผู้อำนวยการฝ่ายอาวุโส ฝ่ายบริการทางวิชาการและการประเมินหลักสูตรด้านพัฒนากำลังคน (ASI) สวทช. กล่าวเปิดงาน โดยเน้นย้ำถึงความสำคัญของ Microbiome ว่าเป็นมากกว่าการศึกษาจุลินทรีย์ แต่คือการเข้าใจระบบนิเวศที่ซับซ้อนภายในร่างกายมนุษย์และสิ่งแวดล้อม เธอกล่าวว่า “วิทยาศาสตร์ประเภทนี้ไม่เพียงช่วยเพิ่มองค์ความรู้ แต่ยังสร้างแรงบันดาลใจและทักษะสำคัญที่ผู้เรียนสามารถนำไปต่อยอดในชีวิตประจำวันและอาชีพในอนาคต”

จากนั้น สัตวแพทย์หญิง เกล้า รันจรูญ  ผู้แทนประเทศไทยโครงการ Global Young Scientists Summit Thailand ประจำปี 2024 ซึ่งเป็นตัวแทน ASM Young Ambassador ประจำประเทศไทย และนักศึกษาปริญญาเอกจาก College of Veterinary Medicine มหาวิทยาลัยจอร์เจีย สหรัฐอเมริกา ทำหน้าที่เป็นพิธีกรและผู้ประสานงาน ได้กล่าวถึงการทำงานร่วมกับ ศาสตราจารย์ ดร. ดาวิดา สมิธ วิทยากรหลักของวันนี้เกี่ยวกับโครงการอบรมด้านไมโครไบโอม รวมถึงกิจกรรมวิจัยช่วงฤดูร้อนที่ซานอันโตนิโอ ซึ่งได้แรงบันดาลใจและเห็นคุณค่าของโครงการนี้ โดยเชื่อว่าจะเป็นประโยชน์ต่อนักเรียนและครูไทยในอนาคต พร้อมทั้งอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับสมาคม ASM และโอกาสที่นักเรียนและครูไทยสามารถเข้าถึงแหล่งทรัพยากรและโครงการความร่วมมือได้

การบรรยายหลักนำโดย ศาสตราจารย์ ดร. ดาวิดา สมิธ ผู้เชี่ยวชาญด้านจุลชีววิทยาระดับโมเลกุลจากมหาวิทยาลัย Texas A&M ประเทศสหรัฐอเมริกา เธอนำเสนอด้วยน้ำเสียงเป็นกันเอง ชวนให้ผู้ฟังรู้สึกเหมือนกำลังสนทนาอย่างใกล้ชิด ไม่ใช่เพียงการเล่าตามตำรา แต่คือการถ่ายทอดประสบการณ์ตรงจากการสอนและทำวิจัยในสหรัฐฯ

ดร.สมิธ เล่าถึงแนวทางการเรียนการสอนที่พลิกจากรูปแบบ “สูตรสำเร็จ” ไปสู่ “การวิจัยในชั้นเรียน” โดยใช้ปัญหาจริงเป็นฐานการเรียนรู้ ไม่ว่าจะเป็นมลพิษในแม่น้ำซานอันโตนิโอ สารเคมี PFAS ไมโครพลาสติก หรือแม้แต่ปรสิต Giardia ประเด็นเหล่านี้ถูกนำมาวิเคราะห์เชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อให้นักเรียนฝึกการคิดเชิงวิพากษ์ การทำงานเป็นทีม และการแก้ปัญหาที่มีอยู่จริง

“การเรียนวิทยาศาสตร์ไม่ควรเป็นเพียงสูตรสำเร็จ หากแต่ต้องเป็นการค้นคว้า ทดลอง และแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริง” ดร.สมิธ เน้นย้ำ เธอได้เล่าถึงโครงการ “Microbiomes for All” ที่ได้รับการสนับสนุนจาก National Science Foundation (NSF) สหรัฐฯ ซึ่งเปิดโอกาสให้นักเรียนได้เก็บตัวอย่างจากแหล่งต่าง ๆ เช่น แม่น้ำ ถนน หรือพิพิธภัณฑ์ ก่อนนำมาวิเคราะห์ในห้องเรียน ผลงานบางชิ้นสามารถต่อยอดสู่บทความวิชาการที่ตีพิมพ์ร่วมกับคณาจารย์

บรรยากาศการถาม–ตอบในช่วงท้ายสะท้อนพลังความสนใจของผู้เข้าร่วมอย่างชัดเจน ด.ญ.ณพลดา ชุมชอบ นักเรียนชั้น ม.1 โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยศิลปากร (มัธยมศึกษา) เล่าความรู้สึกว่า “ได้ทั้งความรู้ใหม่ ๆ และแรงบันดาลใจ ทำให้รู้สึกอยากเรียนวิทยาศาสตร์ต่อไป” ขณะเดียวกันครูผู้สอนจากโรงเรียนเฉลิมพระเกียรติ ๖๐ พรรษา กล่าวว่า “ประทับใจการตอบคำถามของอาจารย์ เพราะตอบได้อย่างชัดเจนและเข้าใจง่าย” นายศิลา พลรักษ์ นิสิตจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยก็ร่วมแบ่งปันความรู้สึกว่า “Dr. Smyth is really nice, and knowledgeable in answering questions.” และหลายความเห็นตรงกันว่า อยากให้มีเวลาในการนำเสนอและการถามตอบมากขึ้น รวมถึงข้อเสนอให้เพิ่มซับไตเติ้ลภาษาไทย เพื่อช่วยให้ผู้เรียนเข้าถึงได้ดียิ่งขึ้น

เบื้องหลังเสียงสะท้อนเหล่านี้คือการเปลี่ยนแปลงมุมมองต่อการเรียนวิทยาศาสตร์ ผู้เข้าร่วมตระหนักว่า Microbiome ไม่ใช่เพียงจุลินทรีย์ในร่างกาย แต่คือภาพสะท้อนของความสมดุลระหว่างมนุษย์ สิ่งแวดล้อม และสังคม การเรียนรู้ที่เชื่อมโยงเช่นนี้ทำให้เห็นว่า แม้โรงเรียนที่มีทรัพยากรจำกัด ก็ยังสามารถนำวิธีการใหม่ เช่น การใช้ฐานข้อมูลเปิด (open data) การศึกษากรณีตัวอย่าง และการนำเสนอด้วยโปสเตอร์ดิจิทัล มาประยุกต์ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

กิจกรรม Science Inspires Future ครั้งนี้จึงไม่เพียงสร้างความเข้าใจเชิงวิทยาศาสตร์ แต่ยังสะท้อนนวัตกรรมการเรียนรู้ในยุคดิจิทัล ที่เน้นการเชื่อมโยงวิทยาศาสตร์เข้ากับชีวิตจริง เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ลงมือทำจริง และจุดประกายให้เยาวชนกล้าคิด กล้าทำ และกล้าเปลี่ยนแปลงโลก