“ถ้าต้องการเมล็ดพันธุ์ KUML เบอร์ 4 ก็ต้องมาที่หนองไผ่” สมศักดิ์ จันทร์เรียน ประธานวิสาหกิจแปลงใหญ่ถั่วเขียวตำบลท่าแดง อ.หนองไผ่ จ.เพชรบูรณ์ บอกถึงเป้าหมายของกลุ่มฯ หลังจากที่ได้ยกระดับเป็น “ศูนย์ผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเขียว KUML ระดับชุมชน”
อำเภอหนองไผ่ จังหวัดเพชรบูรณ์ มีพื้นที่ปลูกถั่วเขียวมากที่สุดของจังหวัด นอกจากถั่วเขียวเป็นพืชบำรุงดิน ช่วยลดการใช้ปุ๋ยในนาข้าว เพิ่มคุณภาพและปริมาณข้าวแล้ว ผลผลิตเมล็ดถั่วเขียวยังเป็นรายได้เสริมของเกษตรกรที่นี่มาเนิ่นนาน สมศักดิ์ คุ้นเคยกับพืชหลังนาชนิดนี้มาตั้งแต่เด็ก แต่ด้วยพันธุ์ถั่วเขียวที่รุ่นพ่อแม่ปลูกให้ผลผลิตน้อย ไม่ต้านทานโรคและแมลง ทำให้เขาเริ่มมองหาสายพันธุ์ใหม่มาทดแทน
“ช่วงปี 2559 เกษตรกรที่กำแพงเพชรบอกว่ามีถั่วเขียวพันธุ์ KUML เป็นพันธุ์ใหม่ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ คุยกันอยู่หลายรอบ ก็ตัดสินใจลงทุนซื้อมา 200 กิโลกรัม เพราะอยากได้พันธุ์ใหม่”
เมล็ดพันธุ์ถั่วเขียวพันธุ์ใหม่ล็อตแรก สมศักดิ์ ปลูกในช่วงฤดูฝนบนพื้นที่เขา 10 ไร่ ได้ผลผลิต 3 ตันกว่า ก่อนจะมาขยายปลูกหลังนาบนพื้นที่ 40 ไร่ ใกล้กับสกรณ์การเกษตรหนองไผ่ จำกัด ด้วยช่อดอกที่เหลืองสวยไปทั้งแปลง ฝักที่สุกแก่ไล่กันและเมล็ดถั่วขนาดใหญ่ ทำให้สหกรณ์ฯ จองรับซื้อทั้งหมด
แม้จะเป็นพันธุ์ใหม่ ให้ผลผลิตดี แต่ สมศักดิ์ ยังไม่มั่นใจว่าใช่ถั่วเขียว KUML หรือไม่ เขาติดต่อไปที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จนได้พูดคุยกับ ผศ. ดร.ประกิจ สมท่า ผู้ร่วมพัฒนาสายพันธุ์ถั่วเขียว KUML และได้มาลงตรวจแปลงเอง จึงสร้างความมั่นใจให้เขาว่าสายพันธุ์ที่ปลูกเป็น KUML#4 และเมล็ดพันธุ์ที่เขาเก็บได้กระจายสู่เครือญาติก่อนได้รับความนิยมมากขึ้นในพื้นที่หนองไผ่
“ชาวบ้านสนใจ เห็นถั่วสวย ไม่เป็นโรค ทางเกษตรตำบลแนะนำให้รวมกลุ่ม จะได้รับการสนับสนุนปัจจัยการผลิตและงบประมาณ ก็ได้รวมกลุ่มเมื่อปี พ.ศ. 2562 สมาชิกเริ่มต้น 35 คน ตอนนี้เหลือ 30 คน ผลผลิตถั่วเขียวของกลุ่มฯ โรงงานรับซื้อแยกกองไว้ต่างหากจากพันธุ์อื่นและให้ราคาเพิ่มด้วย”
เกือบ 10 ปีที่ สมศักดิ์ รู้จักถั่วเขียว KUML และขยายผลการปลูกในพื้นที่จนเป็นกลุ่มผลิตถั่วเขียวใหญ่ที่สุดในจังหวัดเพชรบูรณ์ พร้อมๆ กับการเติมเต็มความรู้การผลิตถั่วเขียวคุณภาพจาก สวทช. และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 ทำให้สามารถปลูกถั่วเขียวได้ปริมาณและคุณภาพตามที่ตลาดต้องการ และที่สำคัญกลุ่มฯ สามารถลดต้นทุนการผลิตจากการใช้เมล็ดพันธุ์ลดลงและมีความรู้การจัดเก็บเมล็ดพันธุ์ถั่วเขียวไว้ใช้เองได้
“พันธุ์เดิมไม่แตกทรงพุ่ม ไม่ทนโรค เราก็ใช้เมล็ดพันธุ์ 30 กิโลกรัม/ไร่ ใส่เผื่อไว้เพื่อให้ได้ผลผลิตเยอะ แต่พอเปลี่ยนมาปลูก KUML เคยทดลองใช้ 5 กิโลกรัม/ไร่ ตามคำแนะนำ ได้เมล็ดสวยมาก ได้ผลผลิต 180 กิโลกรัมต่อไร่ ส่วนตัวก็มองว่าน้อย ตอนนี้ใช้เมล็ดพันธุ์อยู่ที่ 10-12 กิโลกรัม/ไร่ เพราะยังเจอปัญหาต้นยุบตายจากโรค แต่ลดต้นทุนไปได้เยอะ เอาเงินส่วนนี้ไปซื้อฮอร์โมน ปุ๋ยได้ สมาชิกก็เริ่มปรับลดตามใช้เมล็ดพันธุ์ไม่เกิน 15 กิโลกรัม/ไร่”
จากการทำงานร่วมกันระหว่าง สวทช. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน และกรมส่งเสริมการเกษตร นอกจากการให้ความรู้ การติดตามให้คำปรึกษาอย่างใกล้ชิด การเชื่อมโยงตลาดรับซื้อแล้ว ยังร่วมกันยกระดับให้เป็นกลุ่มถั่วเขียวแปลงใหญ่ของจังหวัดเพชรบูรณ์ ซึ่งจากความรู้และความชำนาญของกลุ่มฯ นำมาสู่การยกระดับเป็น “ศูนย์ผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเขียว KUML ระดับชุมชน” ทำให้ สมศักดิ์ และสมาชิกได้เติมเต็มความรู้การจัดการเมล็ดพันธุ์ให้ได้คุณภาพตามที่กฎหมายกำหนด
“เราเก็บเมล็ดพันธุ์กันอยู่แล้ว แต่ยังทำไม่ถูกวิธี ตากยังไม่แห้งพอ เก็บใส่กระสอบปิดถุงทั้งที่เมล็ดยังร้อน ทำให้เจอทั้งมอดและเป็นเมล็ดนุ่น แต่พอทำตามคำแนะนำที่ต้องตากให้แห้ง 2-3 แดด เก็บใส่ถุง 2 ชั้น ให้เมล็ดคลายความร้อนก่อนเย็บปิดปากถุง ก็ไม่มีปัญหาอีก แล้วเราทดสอบความงอกเมล็ดด้วย เพื่อให้รู้ว่าเมล็ดของเรางอกได้ดีมั้ย ซึ่งก็ได้ตามมาตรฐาน”
“การคัดพันธุ์ปน” เป็นขั้นตอนสำคัญของการทำเมล็ดพันธุ์ แม้จะไว้ใจในตัวสมาชิก ด้วยต่างต้องการรายได้จากการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ (seed) ที่กำหนดราคาขายเองได้และมีราคาสูงกว่าจำหน่ายเมล็ด (grain) โดยกลุ่มฯ มีคณะกรรมการลงตรวจแปลง ปัจจุบันกลุ่มฯ มีพื้นที่ปลูกถั่วเขียว KUML#4 กว่า 300 ไร่ ผลผลิตเฉลี่ย 250 กิโลกรัม/ไร่ จำหน่ายเมล็ดให้โรงงานรับซื้อในจังหวัด สำหรับเมล็ดพันธุ์ กลุ่มฯ จำหน่ายเองกิโลกรัมละ 35-40 บาท โดยในปี พ.ศ. 2567 กลุ่มฯ ผลิตเมล็ดพันธุ์ได้ 4 ตัน แบ่งจำหน่าย 2 ตัน ในราคากิโลกรัมละ 40 บาท
“ตอนนี้กลุ่มฯ ยังคงปลูกถั่วเขียว KUML#4 ก่อน เพราะเหมาะกับพื้นที่ของเรา ถั่วเขียว KUML เป็นพันธุ์ที่ดี อยากให้เกิดการส่งเสริมทั่วประเทศ เราเป็นเกษตรกรก็อยากให้สิ่งดีๆ กับเกษตรกรด้วยกัน” สมศักดิ์ ฝากทิ้งท้าย
วิสาหกิจแปลงใหญ่ถั่วเขียวตำบลท่าแดง
ต.ท่าแดง อ.หนองไผ่ จ.เพชรบูรณ์
โทรศัพท์ 06 3223 9929
(ข้อมูลสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2568)