สัตว์ประหลาดใต้ทะเลลึก ตอนที่ 2

เรื่องโดย วรวรรณทิพย์ ตรังควชิรกุล

ในความมืดของทะเลลึกยังมีสิ่งมีชีวิตอีกมากที่เรายังไม่รู้จัก พวกมันมีรูปร่างและพฤติกรรมที่แตกต่างจากโลกเหนือผิวน้ำอย่างสิ้นเชิง ในตอนนี้เราจะพาไปรู้จักกับสัตว์ทะเลลึกสุดพิศวงอีก 5 ชนิด ที่ทั้งประหลาด มีเสน่ห์ และบางชนิดอาจดูเหมือนหลุดออกมาจากหนังไซไฟก็ว่าได้ มาดูกันว่าธรรมชาติยังมีอะไรให้เราทึ่งได้อีก

ปลาฉลามผี หรือ ไคเมียรา (Chimaera)

ที่มาภาพ : NOAA Office of Ocean Exploration and Research

ปลาฉลามผี หรือ ไคเมียรา (บางคนเรียก คิเมรา, ชิเมรา) มีหางคล้ายหนู ฟันคล้ายกระต่าย หายใจทางจมูกเหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีครีบอกขนาดใหญ่และท่วงท่าลีลาการว่ายน้ำเทียบได้กับการโบยบินของนก กับด้วยความที่ลักษณะของพวกมันเป็นการผสมผสานระหว่างสัตว์หลายชนิดจึงได้ชื่อว่า “ไคเมียรา” ซึ่งพ้องกับชื่อสัตว์ในตำนานกรีกโบราณ ที่มีหัวเป็นแพะ มีหางเป็นงู และมีลำตัวของสิงโต

แม้ที่จริงแล้วปลาไคเมียราจะไม่ใช่ฉลามแต่พวกมันเป็นญาติห่าง ๆ ของฉลาม เนื่องจากพวกมันแยกตัวออกจากเส้นวิวัฒนาการตั้งแต่ 400 ล้านปีที่แล้ว และถือได้ว่าเป็นปลาที่ใกล้ชิดกับยุคดึกดำบรรพ์ที่สุด

เช่นเดียวกับฉลาม พวกมันเป็นปลากระดูกอ่อน และวางไข่แบบมีถุงหุ้มไข่ ทั้งยังมีการใช้ประสาทสัมผัสตรวจจับไฟฟ้าในการตามหาเหยื่อ อย่างไรก็ตาม พวกมันมีส่วนต่างจากฉลามอย่างการมีเหงือกที่ซ่อนอยู่ใต้ฝาเหงือก และฟันรูปร่างคล้ายสัตว์ฟันแทะ นอกจากนี้ปลาไคเมียราบางชนิดยังมีพิษที่บริเวณกระดูกสันหลัง เพื่อป้องกันสัตว์นักล่า

แมงมุมทะเล (Pycnogonid)

หากคุณเป็นโรคกลัวแมงมุม แค่นึกภาพว่ามีแมงมุมอยู่ตรงหน้าก็ขนลุกแล้ว หากต้องดำน้ำลงไปที่ใต้ทะเลลึกแล้วเจอแมงมุมเข้าจะขนาดไหน

ที่ใต้ทะเลสึกมีสัตว์ที่มีรูปร่างคล้ายกับแมงมุม ซึ่งมีขาแปดขายาวถึง 75 เซนติเมตร ใช้เคลื่อนที่และหายใจ เจ้าสัตว์ประหลาดตัวนี้ไม่ใช่แมงมุม ไม่แม้แต่จะเกี่ยวข้องกันเสียด้วยซ้ำ พวกมันอาศัยอยู่ตั้งแต่บริเวณน้ำตื้นไปจนถึงพื้นใต้ทะเลลึก พบได้ในหลายพื้นที่ทั่วโลก ตั้งแต่เขตร้อนอย่างทะเลเมดิเตอเรเนียนและทะเลแคริบเบียน ไปจนถึงเขตหนาว โดยเฉพาะในมหาสมุทรแอนตาร์กติก ซึ่งเป็นบริเวณที่พบได้มากที่สุด

แมงมุมทะเลนั้นไม่มีพิษ พวกมันจะใช้อวัยวะคล้ายหลอดดูดอาหารที่อยู่บนหัวดูดกินสิ่งมีชีวิตไม่มีกระดูกสันหลังที่ลำตัวนิ่ม เช่น แมงกะพรุน ดอกไม้ทะเล ฟองน้ำ เป็นอาหาร

ปลาไวเปอร์ (Chauliodus)

ปลาไวเปอร์ได้รับฉายาว่า “นักล่าใต้ทะเลลึก” เนื่องจากรูปลักษณ์ที่ดูโหดร้าย มีฟันเรียวแหลมคล้ายเข็ม มีขากรรไกรเหมือนบานพับที่อ้าได้กว้างถึง 90 องศา เมื่อพวกมันปิดปากลง ฟันจะซ้อนทับกันคล้ายซี่กรงที่กักขังเหยื่อไม่ให้หนีรอดออกมา ปลาไวเปอร์มีลำตัวยาวสีดำเหลือบเขียว ไม่มีเกล็ด ผิวลำตัวปกคลุมด้วยสารโปร่งใสที่ยังไม่ทราบที่มาแน่ชัด

เหมือนสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลลึกส่วนมาก ปลาไวเปอร์นั้นมีต่อมเรืองแสงบริเวณใต้ท้องที่เปล่งแสงสีฟ้าเขียวหรือเหลืองเพื่อล่อเหยื่อ แต่ประโยชน์ที่แท้จริงของแสงนี้คือเพื่อพรางตัวขั้นเทพ หลบเลี่ยงจากนักล่าที่อยู่ด้านล่าง โดยแสงที่ท้องของพวกมันจะกลืนไปกับแสงที่ส่องมาจากผิวน้ำ ทำให้นักล่ามองไม่เห็น

ขณะล่าเหยื่อ ปลาไวเปอร์จะอยู่นิ่ง ๆ ไม่ขยับ ลำตัวสีดำของพวกมันกลืนไปกับสภาพแวดล้อมที่มืดมิดของใต้ทะเลลึก พวกมันจะซุ่มรอจนกว่าจะมีเหยื่อว่ายผ่านมา ขนาดของเหยื่อไม่ใช่ปัญหาสำหรับปลาไวเปอร์ ด้วยขากรรไกรที่อ้าได้กว้างมากและกระเพาะที่ยืดหยุ่นสูง พวกมันจึงเขมือบเหยื่อที่ใหญ่กว่าตัวมันเกือบสองเท่าได้สบาย ๆ

ปลาแองเกลอร์ (Lophius piscatorius)

คำว่า “แองเกลอร์” (angler) มีความหมายว่า นักตกปลา ตั้งตามรูปแบบการล่าเหยื่อของปลาชนิดนี้ที่ใช้อวัยวะเรืองแสงบนหัวคล้ายเบ็ดตกปลาล่อให้เหยื่อเข้ามาใกล้แล้วโจมตีด้วยฟันแหลมคม พวกมันยังกินเหยื่อที่มีขนาดใหญ่กว่าตัวพวกมันได้ด้วย

ปลาแองเกลอร์บางชนิดมีลักษณะและนิสัยแปลกประหลาด ตัวผู้มีขนาดตัวเล็กกว่าตัวเมียมาก และใช้ชีวิตโดยการฝังร่างเป็นปรสิตไปกับคู่ของมัน ตัวผู้จะกัดผิวของตัวเมียแล้วปล่อยเอนไซม์ย่อยสลายเนื้อเยื่อจนระบบไหลเวียนโลหิตเชื่อมต่อกันกับตัวเมียและพึ่งพาตัวเมียอย่างสมบูรณ์ การปรับตัวนี้อาจเป็นเพราะการตามหาอีกฝ่ายในสภาพแวดล้อมใต้ทะเลลึกที่มืดมิดนั้นยากลำบาก ปลาแองเกลอร์มีหลากหลายรูปแบบ ทั้งขนาด ลักษณะนิสัย หรือสัณฐานวิทยา บางชนิดอาจมีความยาวได้ถึง 1 เมตร แต่ส่วนมากจะมีขนาดเล็ก ความยาวน้อยกว่า 20 เซนติเมตร

ไพโรโซม (Pyrosomes)

สิ่งมีชีวิตหายากลำตัวโปร่งใส ทรงกรวยยาว เรืองแสงได้พวกนี้ อาจดูเหมือนเป็นสิ่งมีชีวิตเดี่ยว ๆ แต่ความจริงแล้วพวกมันเกิดจากการวมตัวของสัตว์หลายเซลล์ขนาดเล็กนับพันตัว (colonial organism) โดยทั่วไปมีความยาวเฉลี่ยประมาณ 30-60 เซนติเมตร หรืออาจพบที่เล็กกว่านั้นมาก แต่เคยมีการค้นพบที่มีความยาวถึง 35 เมตร เทียบเท่ากับวาฬขนาดใหญ่เลยทีเดียว

ไพโรโซมเป็นสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลัง ที่ไม่มีขากรรไกรและกล้ามเนื้อ จึงไม่สามารถเคลื่อนไหวด้วยตัวเองได้ ใช้การลอยล่องไปตามกระแสน้ำแทน พวกมันกินสาหร่ายขนาดเล็กและแพลงก์ตอนเป็นอาหาร เป็นสัตว์ที่ไม่มีอันตรายต่อมนุษย์ แต่รบกวนและสร้างความรำคาญแก่อุตสาหกรรมประมง เช่น อุดตันท่อและอุปกรณ์ประมง ติดอวนจนทำให้อวนเสียหาย แย่งอาหารจากสัตว์น้ำเศรษฐกิจ โดยปกติอาศัยบริเวณผิวน้ำของมหาสมุทรเปิด แต่ก็มีรายงานการพบในระดับน้ำลึกได้เช่นกัน

แหล่งข้อมูลอ้างอิง