เรื่องโดย วรวรรณทิพย์ ตรังควชิรกุล
ลองจินตนาการว่าคุณเดินทางออกจากชายฝั่งทะเล ก้าวลงสู่มหาสมุทร และดำดิ่งลึกลงไป…
ในช่วงสิบเมตรแรกนั้นยังคงมีแสงเหลืออยู่ แต่มันจะเริ่มหายไปอย่างรวดเร็ว หากดำลึกลงไปเรื่อย ๆ อุณหภูมิจะค่อย ๆ ลดลง ขณะที่ความดันจะเพิ่มขึ้น เมื่อคุณลงไปถึงส่วนที่ลึกสุดของมหาสมุทรก็จะพบกับแรงดันน้ำมหาศาลกับอุณหภูมิประมาณจุดเยือกแข็งที่มาพร้อมกับความมืดมิด สภาพแวดล้อมที่ไม่เป็นมิตรแบบนี้หาที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว ที่ที่ทั้งมืดมิดทั้งเหน็บหนาวจนยากเกินกว่าจะจินตนาการว่ามีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ แต่ ณ ใต้ทะเลลึกนี้กลับเต็มไปด้วยสิ่งมีชีวิตประหลาดมากมายเหนือจินตนาการ
สิ่งมีชีวิตใต้ทะเลทั้งปลา ดาวทะเล กุ้ง ปะการัง แมงกะพรุน หรือแม้แต่หนอน มีวิวัฒนาการของร่างกายเพื่อเอาชีวิตรอด สัตว์เหล่านี้บางชนิดอาจดูคล้ายสิ่งมีชีวิตจากนอกโลก บ้างมีตาขนาดใหญ่เพื่อใช้รับแสงที่เหลือเพียงเล็กน้อย บ้างมีกรามขนาดใหญ่ที่เต็มไปด้วยฟันอันแหลมคม บ้างมีโครงสร้างร่างกายสีน้ำหมึกแดงเข้มหรือโปร่งใสที่ช่วยให้กลมกลืนไปกับความมืดได้ บทความนี้จะพาคุณดำลงสู่ใต้ทะเลลึกเพื่อไปรู้จักกับสัตว์ประหลาดเหล่านั้น
ที่มาภาพ : NOAA (Public Domain via Wikimedia Commons)
กุ้งแดงยักษ์ (Aristaeomorpha foliacea)
เมื่อกุ้งแดงยักษ์ผสมพันธุ์ พวกมันก็พร้อมจะให้กำเนิดตัวอ่อนหน้าตาประหลาดที่มีลำตัวหนาและสีสันสดใสออกมา ตัวอ่อนเหล่านี้จะเจริญเติบโตขึ้น แปลงร่างกลายเป็นกุ้งสีแดงขนาดโตเต็มวัย
ตัวอ่อนกุ้งแดงยักษ์พบเจอยาก ส่วนมากจะพบขณะศึกษาลำไส้ของสัตว์นักล่าขนาดใหญ่ในมหาสมุทร เช่น ปลาทูน่า โลมา เมื่อก่อนไม่มีใครคิดว่าตัวอ่อนเหล่านี้กับกุ้งแดงยักษ์จะเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน จนกระทั่งในปี พ.ศ.2555 ถึงมีการยืนยันอย่างแน่ชัดจากการเปรียบเทียบลำดับดีเอ็นเอ (DNA barcoding) ของตัวอ่อนกับตัวเต็มวัย ปริศนาที่นักวิทยาศาสตร์สงสัยเป็นเวลาเกือบ 200 ปีจึงคลี่คลาย
กุ้งแดงยักษ์เหล่านี้อาศัยอยู่บริเวณน้ำลึกของมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ โดยเฉพาะบริเวณที่ราบก้นสมุทรพอร์คิวไพน์ (Porcupine Abyssal Plain) ซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันตกของประเทศไอร์แลนด์ พวกมันกินซากพืชและซากสัตว์ รวมถึงสัตว์น้ำที่มีขนาดเล็ก เช่น แพลงก์ตอนสัตว์ เป็นอาหาร
หมึกแวมไพร์ (Vampyroteuthis infernalis)
คำแปลตรงตัวตามชื่อสายพันธุ์ภาษาละตินจะได้ว่า ‘หมึกแวมไพร์จากนรก’ ชื่อนี้ได้มาจากรูปร่างหน้าตาของเจ้าหมึกนี้ที่มีดวงตาสีฟ้า ลำตัวมีสีแดงเข้มเกือบดำ และมีพังผืดเชื่อมระหว่างหนวดแต่ละเส้น ดูคล้ายเสื้อคลุมของแวมไพร์
แม้จะดูละม้ายคล้ายแวมไพร์ แต่หมึกชนิดนี้ไม่เป็นอันตราย มันกินเศษซากอินทรีย์ที่ตกสู่ก้นทะเล ที่เรียกกันว่า marine snow ซึ่งประกอบด้วย ซากแพลงก์ตอนพืชและสัตว์ คราบของสัตว์ทะเลพวกครัสเตเชียน (กุ้ง-กั้ง-ปู) อุจจาระของสัตว์ทะเล เมือกและสารอินทรีย์ที่ปล่อยมาจากสิ่งมีชีวิตในทะเล
หมึกแวมไพร์จัดอยู่ในอันดับ Vampyromorphida ไม่ใช่ทั้งหมึกสายและหมึกยักษ์ พวกมันไม่มีถุงหมึก เมื่อถูกรบกวนจะบิดหนวดออกขึ้นคลุมส่วนตัวและหัว เผยให้เห็นหนามแหลม (cirri) ที่เรียงอยู่เป็นแถวตามแขนเพื่อข่มขวัญศัตรู นอกจากนี้พวกมันยังมีกลไกป้องกันตัวเองด้วยการจะพ่นสารเรืองแสงออกมาทำให้นักล่าสายตาพร่ามัว เพื่อหนีจากสัตว์นักล่าอีกด้วย
หน้าตาของปลาบล็อบฟิช Psychrolutes phrictus ตอนอยู่ในทะเลลึกกับตอนอยู่บนบก
ที่มาภาพ : NOAA/MBARI (Public Domain via Wikimedia Commons)
บล็อบฟิช (Psychrolutes sp.)
บล็อบฟิชเป็นปลาทะเลลึกอยู่ในวงศ์ Psychrolutidae อาศัยในทะเลลึกของมหาสมุทรแปซิฟิก แอตแลนติก และอินเดีย
หนังของบล็อบฟิชจะมีลักษณะเป็นวุ้นหุ้มที่มีความหนาแน่นน้อยกว่าน้ำเล็กน้อย ทำให้มันลอยเหนือพื้นทะเลได้โดยไม่ต้องใช้พลังงานมากในการว่ายน้ำ เนื่องจากปลาชนิดนี้มีกล้ามเนื้อค่อนข้างน้อยจึงมักจะหาอาหารโดยการลอยอยู่นิ่ง ๆ รอจนเหยื่อ เช่น กุ้งน้ำลึก เข้ามาใกล้มากพอจึงค่อยเขมือบ
บล็อบฟิชมีลำตัวแบน สีขาว เทา หรือชมพู และมีปากกว้าง หากพวกมันถูกดึงขึ้นจากระดับความลึกอย่างรวดเร็วจะทำให้เนื้อเยื่อเสียหายอย่างรุนแรงจากแรงดันที่ลดลงฉับพลัน และจะกลายสภาพเป็นเหมือนก้อนวุ้นที่มีงวง ซึ่งมีหน้าตาต่างกันกับเมื่ออยู่ใต้ทะลึกตามธรรมชาติอย่างสิ้นเชิง ด้วยเหตุนี้ ในปี ค.ศ. 2013 บล็อบฟิชจึงถูกโหวตให้เป็นสัตว์ที่น่าเกลียดที่สุดในโลก
ไอโซพอดยักษ์ (Bathynomus sp.)
ไอโซพอดยักษ์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีความสำคัญเป็นอย่างมากต่อสิ่งแวดล้อมบริเวณพื้นใต้ทะเลลึก พวกมันเป็นสัตว์กินซาก ซึ่งนิยมกินซากสัตว์ เช่น ซากวาฬ ปลา หมึก เป็นอาหาร บางครั้งพวกมันจะล่าเหยื่อที่มีชีวิตด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะสัตว์ขนาดเล็กที่เคลื่อนไหวช้า
ปัจจุบันพบไอโซพอดยักษ์แล้วทั้งสิ้น 20 ชนิด ระดับความลึกที่พบไอโซพอดยักษ์อยู่ที่ 200-2,500 เมตร ขนาดตัวโดยเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 15-30 เซนติเมตร ซึ่งจัดว่ามีขนาดใหญ่ถึงใหญ่มากเมื่อเทียบกับ “ตัวกะปิ” (woodlice) ญาติตัวจิ๋วที่อาศัยอยู่บนบก เมื่อถูกคุกคามไอโซพอดยักษ์จะม้วนตัวเป็นวงกลมให้เปลือกแข็งบนตัวเป็นเหมือนเกราะกำบัง ทำให้ผู้ล่าโจมตีได้ยากขึ้น
โลกใต้ทะเลลึกยังมีสิ่งมีชีวิตแปลกประหลาดอีกมากมายรอการค้นพบ ในตอนต่อไปจะพาไปรู้จักกับสัตว์ทะเลลึกอีก 5 ชนิด ที่น่าสนใจไม่แพ้กัน
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- https://noc.ac.uk/under-the-surface/monsters-deep
- https://www.faomedsudmed.org/html/species/Aristaeomorpha%20foliacea.html
- https://inpn.mnhn.fr/espece/cd_nom/529870/tab/statut?lg=en
- https://www.mbari.org/animal/vampire-squid/
- https://www.sciencefocus.com/nature/the-blobfish-a-bloated-guide-to-the-worlds-ugliest-animal
- https://www.montereybayaquarium.org/animals/animals-a-to-z/sea-spider
- https://www.nhm.ac.uk/discover/bizarre-love-life-of-the-anglerfish.html
- https://www.newsweek.com/mysterious-sea-pickles-invading-west-coast-bizarre-bloom-628338
About Author
