เรื่องโดย ชวลิต วิทยานนท์
นิทานพื้นบ้านเรื่อง “ปลาบู่ทอง” บอกเล่าเรื่องราวความรักความผูกพันระหว่าง “เอื้อย” ลูกสาวผู้อาภัพ กับ “ขนิษฐา” แม่ที่ถูกฆ่าตายแล้วกลายเป็น “ปลาบู่” แถมยังเป็นปลาบู่ทองเสียด้วย
ปลาบู่ทองมันมีจริงไหม ? หากอ้างอิงจากนิทานและตัดความเป็นแฟนตาซีสีทองออกไป แม่ปลาบู่ทองที่ว่านี้อาศัยอยู่ในน้ำจืด ดังนั้นปลาบู่ที่น่าจะพบเจอในคลองได้ทั่วไปของประเทศไทยน่าจะเป็น “ปลาบู่ทราย” (Oxyeleotris marmorata) ในวงศ์ Butidae ซึ่งเป็นปลาน้ำจืด ตัวสีน้ำตาลเข้ม ขนาดประมาณ 45 เซนติเมตร ลำตัวยาว ทรงกระบอก ส่วนหััวและจะงอยปากค่อนข้้างแหลม ครีีบหลัังแยกออกเป็น 2 ตอนชััดเจน เป็นปลาเศรษฐกิจ หม่ำอร่อย โดยเฉพาะเมนูนึ่งซีอิ๊ว ตรงหม่ำได้นี่แหละคืออีกหลักฐานหนึ่งที่ชี้ว่าน่าจะเป็นปลาชนิดนี้ เพราะแม่ปลาบู่ถูกตัวอิจฉาจับมาขอดเกล็ดทำอาหารกิน
ปลาบู่ทอง
ถ้ายังติดใจกับสีทอง หากลองไปเสิร์ชคำว่า “ปลาบู่ทอง” ก็จะเจอ golden goby หรือ Glossogobius aureus ตั้งชื่อโดยพระจักรพรรดิอากิฮิโตะ (Akihito) และ ศาสตราจารย์เมกุโระ (Meguro) เมื่อปี ค.ศ. 1976 ที่ได้ตัวอย่างอ้างอิงจากทะเลสาบสงขลา ชนิดนี้อยู่ในวงศ์ Gobiidae คนละวงศ์กับปลาบู่ทราย เจ้าตัวนี้ลำตัวมีสีน้ำตาลคล้ำอมทอง มีแนวเส้นตามยาวที่ข้างแก้ม 5-6 แนว ตัวโตสุดมีความยาวประมาณ 28 เซนติเมตร แต่พวกมันอาศัยอยู่บริเวณปากแม่น้ำ ซึ่งไม่ใช่สถานที่เกิดเหตุตามท้องเรื่อง ดังนั้นมันจึงไม่ใช่แม่ปลาบู่ในนิทาน
ปลาบู่ทั้งสองวงศ์ที่กล่าวมาอยู่ในอันดับปลาบู่ (Order Gobiiformes) ซึ่งสมาชิกมีทั้งที่เป็นปลาทะเลและน้ำจืดขนาดเล็กถึงขนาดกลาง อันดับปลาบู่นี้เคยจัดอยู่ในอันดับย่อยของอันดับปลากะพง (Perciformes) แต่การศึกษาวิวัฒนาการในปัจจุบันได้จำแนกโดยใช้ลักษณะของกระดูกและทางพันธุศาสตร์โมเลกุลได้กว่า 10 วงศ์ พบกว่า 2,200 ชนิดทั่วโลก มีลักษณะสำคัญคือ ส่วนหัวมีแนวเส้นรูประสาทเป็นรูปแบบต่าง ๆ มีครีบท้องที่อาจรวมเป็นถ้วยหรือแยกจากกัน ครีบหลังมี 2 ตอน ตอนท้ายมักยาวกว่ามาก ส่วนมากอาศัยบนพื้นท้องน้ำ ในน่านน้ำไทยพบ 9 วงศ์ ราว 340 ชนิด เช่น วงศ์ปลาบู่ทราย (Butidae) วงศ์ปลาบู่ลื่น (Eleotridae) วงศ์ปลาตีน ปลาเขือ (Oxudercidae) วงศ์ปลาบู่ (Gobiidae) วงศ์ปลาบู่นีออน (Microdesmidae)
About Author
