การดำเนินธุรกิจอย่างยั่งยืนตามแนวทาง ESG บนหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) เป็นรัฐวิสาหกิจด้านกิจการพลังงานภายใต้การกำกับดูแลของกระทรวงพลังงาน ดำเนินธุรกิจหลักในด้านการผลิต จัดให้ได้มา และจำหน่ายพลังงานไฟฟ้าให้แก่การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ผู้ใช้ไฟฟ้าตามกฎหมายกำหนดและประเทศใกล้เคียง พร้อมทั้งธุรกิจอื่นๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับกิจการไฟฟ้าภายใต้กรอบพระราชบัญญัติ กฟผ. 

ปัจจุบัน กฟผ. ผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าของ กฟผ. ซึ่งตั้งอยู่ทุกภูมิภาคของประเทศรวมจำนวนทั้งสิ้น 50 แห่ง มี นอกจากนี้ยังรับซื้อไฟฟ้าจากผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชนรายใหญ่ ผู้ผลิตไฟฟ้าเอกชนรายเล็ก และผู้ผลิตไฟฟ้าในประเทศเพื่อนบ้าน ได้แก่ ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) และประเทศมาเลเซีย 

ในส่วนของการส่งไฟฟ้า กฟผ. ดำเนินการจัดส่งไฟฟ้าที่ผลิตจากโรงไฟฟ้าของ กฟผ. และที่รับซื้อจากผู้ผลิตไฟฟ้ารายอื่นผ่านระบบส่งไฟฟ้าของ กฟผ. ซึ่งมีโครงข่ายครอบคลุมทั่วประเทศ และยังจำหน่ายไฟฟ้าให้การไฟฟ้าของประเทศเพื่อนบ้านด้วย ได้แก่ สปป.ลาว และประเทศมาเลเซีย  

จะเห็นได้ว่าจากการดำเนินงานที่หลากหลายของ กฟผ. นั้นย่อมมีทั้งการใช้ทรัพยากร ทั้งในรูปของทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดไป พลังงาน รวมถึงก่อให้เกิดของเสียจากกิจกรรมการดำเนินงานอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ด้วยตระหนักถึงปัญหาที่เกิดขึ้น กฟผ.   จึงได้นำแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy, CE) มาปรับใช้ในการดำเนินงาน โดยเปลี่ยนผ่านจากระบบเศรษฐกิจแนวตรง (Linear Economy) ที่ก่อให้เกิดของเหลือทิ้งและของเสียตกค้างในระบบนิเวศ สู่ระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนที่เน้นการคงคุณค่าของทรัพยากร ให้ความสำคัญเรื่องการนำวัตถุดิบกลับมาใช้ใหม่ ครอบคลุมไปถึงการออกแบบและการบริการที่เป็นการเพิ่มประสิทธิภาพในการใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุด และ  ลดผลกระทบเชิงลบให้มากที่สุด เพื่อให้เกิดการยกระดับของอุตสาหกรรมไฟฟ้าสู่ความยั่งยืนของประเทศด้วยนวัตกรรมและเป็นที่ยอมรับในสังคม ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม รวมถึงการเพิ่มศักยภาพความสามารถในการแข่งขัน และการเติบโตสู่ระบบเศรษฐกิจที่ยั่งยืนในอนาคต 

ที่มา : ฝ่ายสิ่งแวดล้อมโครงการ (อสค.) , การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

เป้าหมายหลักและผลลัพธ์ของโครงการ

ประเมินศักยภาพการดำเนินงานของ กฟผ. ในการจัดทำระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนในองค์กร (Circular Economy) ด้วยกรอบแนวคิดหรือเครื่องมือด้านความยั่งยืน  เพื่อเป็นแนวทางในการกำหนดแผนยุทธศาสตร์เศรษฐกิจหมุนเวียนที่เหมาะสมสำหรับบริบทขององค์กร  ผลลัพธ์จากการศึกษา คือ แผนยุทธศาสตร์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ของ กฟผ. ที่ครอบคลุมการดำเนินงานทั้งองค์กร และแนวทางการดำเนินงานของ กฟผ. ตามหลักการเศรษฐกิจหมุนเวียน เพื่อเป็นองค์กรด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนและมุ่งสู่ความยั่งยืนต่อไป 

ขอบเขตของการวิจัย
ขอบเขตการวิจัยและวิธีการดำเนินงาน ประกอบด้วยกิจกรรมดังนี้ 
จัดทำกรอบแผนยุทธศาสตร์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ. โดยกิจกรรมการดำเนินการประกอบด้วย

• ทบทวนการดำเนินงานตามบริบทของ กฟผ และประเมินสมรรถนะด้านสิ่งแวดล้อมของ กฟผ.  โดยใช้แนวคิดการประเมินตลอดวัฏจักรชีวิต (Life Cycle Assessment, LCA) เพื่อให้เห็นถึงรูปแบบการใช้ทรัพยากรและผลกระทบสิ่งแวดล้อมที่สำคัญในการดำเนินธุรกิจของ กฟผ. ที่ครอบคลุมทั้งกิจกรรมการผลิตไฟฟ้า ระบบส่ง เหมืองวัตถุดิบและเชื้อเพลิงรวมไปถึงระบบสำนักงาน 
• ระดมสมองเพื่อพิจารณากิจกรรมใน กฟผ. ที่มีส่วนเชื่อมโยงกับแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนและนำมาเป็นโครงการนำร่องด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ตามกรอบแผนยุทธศาสตร์
• สัมภาษณ์ผู้บริหารในทุกสายงานเพื่อให้เห็นถึง วิสัยทัศน์ ทิศทาง มุมมองต่อแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนของกฟผ.
• ทบทวนมาตรการ ข้อบังคับต่างๆ ที่เกี่ยวข้องในอุตสาหกรรมผลิตไฟฟ้าและพลังงาน ในภาพนโยบายของประเทศ ลงมาสู่กรอบการทำงานของ กฟผ. เพื่อนำมากำหนดป็นเกรอบแผนยุทธศาสตร์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ.

เตรียมความพร้อมและจัดทำข้อมูลเพื่อให้ กฟผ. เป็นองค์กรด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ตามกรอบการดำเนินการ มาตรฐานการตรวจสอบและรับรองแห่งชาติ (มตช. 2-2562)

ผลการดำเนินงาน 

ในการดำเนินการด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน  ได้กำหนดกรอบแนวคิดเป็น 4 ด้านหลักๆเพื่อประกอบการพิจารณาการดำเนินงานด้วยแนวคิดตลอดวัฏจักรชีวิต จากกรอบแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน โดยพิจารณาในประเด็น

• การลดการใช้วัตถุดิบและทรัพยากร 
• การลดการเกิดของเสีย
• การใช้ประโยชน์ของเสีย
• การนำนวัตกรรมมาใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนรวมถึงการเกิดโมเดลธุรกิจใหม่ 

โดยเมื่อพิจารณาในอุตสาหกรรมผลิตไฟฟ้าด้วยกรอบแนวคิดการพิจารณาตลอดวัฏจักรชีวิตหรือตลอดห่วงโซ่อุปทานนั้นแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน สามารถนำไปดำเนินการได้ตั้งแต่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำ 

ที่มา : โครงการ “การศึกษาศักยภาพองค์กรในการจัดทำระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ. เพื่อมุ่งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน” , การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

ผลการดำเนินงานในช่วงที่ผ่านมา (ก.พ. 64 – ก.พ. 65) ได้กำหนดกรอบแผนยุทธศาสตร์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ. โดยพิจารณาครอบคลุมการทำงานในด้านต่างๆ ของ กฟผ.ดังนี้

ที่มา : โครงการ “การศึกษาศักยภาพองค์กรในการจัดทำระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ. เพื่อมุ่งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน” , การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

จากแผนยุทธศาสตร์ฯ ได้กำหนดโครงการที่สอดคล้องกับแผนปฏิบัติการและกรอบแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน โดยตัวอย่างโครงการที่สำคัญมีดังนี้

โครงการ โรงไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ทุ่นลอยน้ำร่วมกับโรงไฟฟ้าพลังน้ำ (Hydro-Floating Solar Hybrid Project)
โครงการโรงไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ทุ่นลอยน้ำร่วมกับโรงไฟฟ้าพลังน้ำ (Hydro-Floating Solar Hybrid Project) เป็นการผลิตพลังงานไฟฟ้าด้วยพลังงานหมุนเวียนคือพลังงานแสงอาทิตย์ นอกจากนี้ยังพัฒนาไปในมมของการใช้ประโยชน์พื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุดและลดการใช้พื้นที่ดินโดยใช้ประโยชน์จากพื้นที่ผิวน้ำในเขื่อน โดยเริ่มกดำเนินการต้นแบบที่เขื่อนสิริธร   และจะชยายผลไปยังเขื่อนต่างๆ ภายใต้การดำเนินการของ กฟผ. อีกประมาณ 16 โครงการ  ซึ่งสอดคล้องกับในแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าระยะยาวของประเทศ พ.ศ. 2561-2580 หรือ PDP2018 (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1) ที่มีวัตถุประสงค์จะเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าแบบพลังงานหมุนเวียนในอนาคตด้วย 

โครงการนี้ตอบโจทย์แนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนได้ในมุมของการลดการใช้วัตถุดิบที่ใช้แล้วหมดไป เช่นเชื้อเพลิงฟอสซิลประเภทต่างๆโดยใช้วัตถุดิบที่มีอยู่ในธรรมชาติ คือพลังงานแสงอาทิตย์มาใช้ทดแทน นอกจากนี้ยังสามารถลดการใช้พื้นที่ ซึ่งใช้ประโยชน์ผิวน้ำที่ออยู่ในเขื่อนแทนการใช้ผืนดิน ทำให้ลดการใช้ที่ดินไปได้อีกทางหนึ่งซึ่งนอกจากนี้ยังลดการเกิดของเสียในมุมของมลสารทางอากาศที่เกิดขึ้นจากการเผาไหม้เชื้อเพลิงเมื่อเทียบกับการผลิตไฟฟ้าโดยใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล 

โครงการอื่นๆ ที่อยูระหว่างการวางแผนการดำเนินการที่สอดคล้องกับแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน เช่น

โครงการบริหารจัดการซากอุปกรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์แบบครบวงจร : โดยสอดคล้องกับแนวคิดการพิจารณาตั้งงแต่การออกแบบผลิตภัณฑ์ (เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ผลิตเพื่อลดการใช้พลังงานในช่วงการใช้งานผลิตภัณฑ์) โดยเน้นที่เครื่องใช้ไฟฟ้าที่ได้รับฉลากประหยัดไฟเบอร์ 5 ของ กฟผ. รวมถึงในอนาคต กฟผ.มีแผนจะเรียกเก็บเครื่องใช้ไฟฟ้าเหล่านี้มาจัดการอย่างถูกวิธีและดึงวัสดุที่อยู่ในซากผลิตภัณฑ์เพื่อกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่รอบสองให้มากขึ้น

โครงการจัดตั้งโรงงานรีไซเคิลซากแผงเซลล์แสงอาทิตย์ และแบตเตอรี่ : ดำเนินการร่วมกับกระทรวงอุตสาหกรรม โดยวางแผนจะนำซากของแบตเตอรี่และแผงโซลาร์เซลล์หลังจากการใช้งานแล้วมาดำเนินการจัดการอย่างถูกวิธี รวมถึง ในอนาคตมีแผนจะดำเนินการ Re-purpose Battery and Solar โดยดึงวัสดุที่อยู่ในซากผลิตภัณฑ์เพื่อกลับมาใช้ประโยชน์ให้มากที่สุด 

โครงการ บางกรวย Green Community : โดยให้ความสำคัญกับการดูแลชุมชน สังคมและสิ่งแวดล้อมรอบโรงไฟฟ้าของ กฟผ. รวมถึงพื้นที่ใกล้เคียง เพื่อให้ชุมชนอยู่ดีมีสุขอย่างยั่งยืน มีการให้การสนับสนุนการดำเนินการด้วยแนวคิดด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนไปสู่ชุมชนรอบองค์กร เช่น สนับสนุนให้มีการใช้เรือที่ขับเคลื่อนด้วยไฟฟ้า (E Boat) เป็นต้น

แผนในอนาคต
กฟผ. วางแผนจะดำเนินการทั้งการเปลี่ยนผ่านองค์กรให้เข้าสู่การเป็นองค์กรด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนและดำเนินการอย่างต่อเนื่องดังนี้

กฟผ. วางแผนจะเป็นองค์กรที่ดำเนินการด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ที่ครอบคลุมการดำเนินการทั่วทั้งองค์กร จึงได้วางแผนจะนำกรอบแนวคิดด้านการเป็นองค์กรด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน มาใช้ในการดำเนินการอย่างเป็นระบบ โดยได้นำกรอบแนวคิดการเป็นองค์กรด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ทื่อ้างอิงจาก มาตรฐานการตรวจสอบและรับรองแห่งชาติ (มตช.) ที่จัดทำโดยสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอุตสาหกรรม มาใช้ประกอบการดำเนินการ

ดำเนินการโครงการต่างๆ ที่ตอบกลยุทธ์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนให้ครอบคลุมการดำเนินการทั่วทั้งองค์กร โดยมีการตรวจติดตาม ประเมินผล และทบทวนการดำเนินงานเพื่อจัดทำเป็นแผนระยะยาวต่อไป โดยครอบคลุมการดำเนินการทั้ง 8 สายงานของ กฟผ. เพื่อให้เป็นองค์กรชั้นนำด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ตอบโจทย์ตามแผนยุทธศาสตร์ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียนของ กฟผ. ต่อไป