“ฟาร์มรักษ์น้ำเป็นระบบใหญ่ สายสัญญาณขยายได้กว้าง เหมาะใช้งานพื้นที่ 5 ไร่ขึ้นไป Handy Sense สายสัญญาณมีระยะจำกัด เหมาะกับสวนขนาดเล็ก ส่วน Water fit ไม่ต้องใช้ไฟฟ้า เหมาะกับแปลงผักหรือพื้นที่ขนาดเล็กๆ” วัลลภ จันทร์งาม ผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดระยอง แนะนำความแตกต่างเบื้องต้นของเทคโนโลยีการให้น้ำพืชแบบอัตโนมัติของ สวทช. ที่ติดตั้ง ณ ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดระยอง (ศสพ.)


“ศสพ. ทำหน้าที่ถ่ายทอดองค์ความรู้และนำองค์ความรู้จากที่ต่างๆ มาทดสอบในพื้นที่ของ ศสพ. ก่อนจะขยายผลให้เกษตรกรในจังหวัดระยอง อย่างเรื่องเทคโนโลยีระบบการให้น้ำอัตโนมัติ มีทั้งระบบของกรมส่งเสริมการเกษตร สวทช. มหาวิทยาลัย หรือแม้แต่เอกชน เรานำมาศึกษาว่าเทคโนโลยีเหมาะสมกับพื้นที่และบริบทของเกษตรกรในพื้นที่หรือไม่”
พื้นที่กว่า 400 ไร่ ของ ศสพ. จังหวัดระยอง นอกจากเป็นแปลงรวบรวม-อนุรักษ์พันธุ์พืช และแปลงแม่พันธุ์พืชสนับสนุนให้เกษตรกรแล้ว ยังเป็นจุดเรียนรู้ด้านการเกษตรที่เปิดรับเกษตรกรและผู้สนใจจากทั่วประเทศ
จากบันทึกความร่วมมือระหว่างกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สวทช. และจังหวัดระยอง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2560 นำมาสู่การทำงานร่วมกันของ ศสพ. จังหวัดระยอง และ สวทช. อย่างต่อเนื่อง ซึ่งเทคโนโลยีการให้น้ำพืชแบบอัตโนมัติของ สวทช. ได้ติดตั้งที่จุดเรียนรู้: ไม้ผลไม้ยืนต้น ภายใน ศสพ. จังหวัดระยอง โดยมีระบบฟาร์มรักษ์น้ำ และ Handy Sense ใช้กับแปลงทุเรียน ขณะที่กล่องควบคุมการให้น้ำสำหรับการเพาะปลูก Water Fit Simple ใช้กับแปลงกล้วยไข่
“เทคโนโลยีของ สวทช. มาไว้ที่นี่ก็เป็นการสร้างจุดเรียนรู้ให้คนได้เข้าถึงมากกว่าติดตั้งที่แปลงเกษตรกร เราติดตั้งแล้วก็ใช้เทคโนโลยีด้วย ซึ่งก็เหมาะสมสำหรับถ่ายทอดให้เกษตรกรได้รู้จักเทคโนโลยี อย่างรักษ์น้ำ เป็นระบบใหญ่ สายสัญญาณขยายได้กว้างกว่า การลงทุนสูงกว่า เหมาะกับพื้นที่ 5 ไร่ขึ้นไป Handy Sense สายสัญญาณมีระยะจำกัด เหมาะกับพื้นที่ 1-5 ไร่ ทั้งสองระบบใช้อินเทอร์เน็ต แต่ด้วยสวนผลไม้มีทรงพุ่มทึบ การส่งสัญญาณอาจจะมีปัญหา การใช้สายสัญญาณจะเสถียรกว่า ส่วน Water Fit เหมาะกับแปลงผัก โรงเห็ด พื้นที่ขนาดเล็ก 1 ไร่ ไม่ต้องใช้อินเทอร์เน็ตและไฟฟ้า ลงทุนน้อยกว่า”


การให้ข้อมูลและความรู้แก่เกษตรกรเป็นเรื่องที่ ศสพ. จังหวัดระยอง ให้ความสำคัญเพื่อให้เกษตรกรได้พิจารณาการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีและความคุ้มค่าต่อการลงทุน
“ที่จุดเรียนรู้เราไม่เน้นในเชิงผลผลิต เพราะเปรียบเทียบกับเกษตรกรยาก แต่เราเน้นให้เกษตรกรรู้จักเทคโนโลยี รู้ข้อจำกัดของระบบ รู้ว่าเครื่องมือแต่ละตัวใช้เพื่ออะไร จำเป็นต้องมีมั้ย ถ้าไม่มีได้มั้ย ไปดูจากแอพนั้นแทนได้มั้ย ถ้าใช้ทุกอย่างเกิดประโยชน์หมด แต่ลงทุนพันบาท ใช้เพื่อให้ผลผลิตสองร้อยบาท จะลงทุนมั้ย ระบบราคา 3-4 หมื่นไปปลูกผักคุ้มมั้ย ใช้ระบบแค่ 3 พันพอมั้ย เราจะเน้นไปที่ความคุ้มค่า ไม่ได้เน้นว่าต้องมี”
นอกจากเปิดพื้นที่เป็นจุดเรียนรู้ด้านสมาร์ทเทคโนโลยีของ สวทช. แล้ว การเรียนรู้และทำงานร่วมกับนักวิจัยและนักวิชาการของ สวทช. เพื่อพัฒนาและปรับปรุงเทคโนโลยีให้ดีขึ้น เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในช่วงที่ผ่านมาเช่นกันทั้งจากแปลงจุดเรียนรู้และแปลงของเกษตรกรที่ได้ติดตั้งเทคโนโลยีแล้ว
“แลกเปลี่ยนกับทาง สวทช. เสมอ อย่างแต่ก่อนความยาวของสายเซนเซอร์ระบบ Handy Sense สั้น พอติดตั้งที่ทรงพุ่มทุเรียน ตัวอุปกรณ์จะโดนน้ำจากสปริงเกลอร์ ก็ให้ข้อมูลแลกเปลี่ยนกับทีมวิจัย ปรับขยายเพิ่มความยาวสาย หรือการติดตั้งอุปกรณ์ควบคุมจำเป็นต้องตั้งที่ปั๊มน้ำมั้ย เป็นสิ่งที่เกิดจากหน้างาน ก็แลกเปลี่ยนกันเพื่อปรับให้เหมาะกับการใช้งาน”




นอกจากเป็นจุดเรียนรู้ด้านเกษตรแล้ว การจัดหลักสูตรอบรมเป็นอีกหนึ่งเรื่องสำคัญที่ ศสพ. จังหวัดระยอง เติมเต็มความรู้ให้ผู้มาดูงาน ไม่เพียงมีหลักสูตรอบรมอาชีพด้านการเกษตร หากยังมีหลักสูตรจากความต้องการเรียนรู้ของเกษตรกรในจังหวัดระยอง
“อย่างจุดเรียนรู้เทคโนโลยีการให้น้ำสำหรับพืชแบบอัตโนมัติ ระบบเหล่านี้เป็นสิ่งอำนวยความสะดวก ยังไม่ใช่สมาร์ท สมาร์ทเกิดจากการทำของเราเอง จากการนำค่าที่เก็บในระบบมาใช้ สมาร์ทฟาร์มไม่ใช่แค่การรดน้ำ แต่ต้องรู้ถึงค่าต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับพืช ความเร็วลม ค่าแสง ความชื้นในดิน ความรู้ค่าต่างๆ เหล่านี้เกษตรกรก็สามารถมาเติมจากหลักสูตรที่ ศศพ. จัด และเรายังสำรวจปัญหาและความต้องการเรียนรู้ของเกษตรกรจากทั้ง 8 อำเภอ เพื่อจัดทำเป็นหลักสูตรอบรมด้วย”
ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดระยอง จึงเป็นอีกหน่วยงานความร่วมมือของ สวทช. ในการขยายผลเทคโนโลยีด้านเกษตรของ สวทช. ผ่านจุดเรียนรู้และหลักสูตรอบรม เพื่อส่งต่อความรู้และเทคโนโลยีสู่เกษตรกรในจังหวัดระยองและใกล้เคียง
“คุยกันตลอดกับ สวทช. ถ้ามีเทคโนโลยีตัวไหนที่เหมาะกับพื้นที่ หรือขยายผลกับเกษตรกรแล้ว ก็สามารถมาลงที่เราได้ด้วย เพื่อจะได้ร่วมกันขยายผลให้เกษตรกรได้รู้จักกว้างขึ้น” วัลลภ กล่าวทิ้งท้าย
# # #
ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาอาชีพการเกษตร จังหวัดระยอง
365 หมู่ 3 ต.แม่น้ำคู่ อ.ปลวกแดง จ.ระยอง
โทรศัพท์ 03 802 7915, 03 802 7913, 06 1397 8665 (ศึกษาดูงาน)
(ข้อมูลสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2568)