กลุ่มดาวคนคู่ ที่มาของเดือนมิถุนายน

โดย พงศธร กิจเวช (อัฐ)
Facebook: คนดูดาว stargazer

กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เทพเจ้าซูส (Zeus) ราชาแห่งเทพเจ้ากรีก ทรงแปลงร่างเป็นหงส์ลงมาหาราชินีลีดา (Leda) พระมเหสีของราชาทินเดเรียส (Tyndareus) แห่งเมืองสปาร์ตา (Sparta)

ราชินีลีดาทรงพระครรภ์และประสูติออกมาเป็นไข่ 2 ฟอง ไข่ฟองหนึ่งมีเจ้าชายพอลลักซ์ (Pollux) และเจ้าหญิงเฮเลน (Helen) ที่ทรงเกิดจากเทพเจ้าซูส

ส่วนไข่อีกฟองมีเจ้าชายแคสเตอร์ (Castor) และเจ้าหญิงไคลเทมเนสตรา (Clytemnestra) ที่ทรงเกิดจากราชาทินเดเรียส

เวลาผ่านไป ทั้งหมดทรงเจริญวัย เจ้าชายแคสเตอร์ทรงถูกศัตรูสังหาร เจ้าชายพอลลักซ์ทรงอ้อนวอนร้องขอให้เทพเจ้าซูสพระบิดาทรงช่วยเหลือเจ้าชายแคสเตอร์ให้ฟื้นคืนพระชนม์ โดยเจ้าชายพอลลักซ์ทรงยอมแลกกับความเป็นอมตะของพระองค์เอง

เจ้าชายพอลลักซ์และเจ้าชายแคสเตอร์ได้ทรงกลายเป็นดาวสว่าง 2 ดวง ในกลุ่มดาวคนคู่ (Gemini อ่านว่า เจมินี หรือ เจมิไน)

กลุ่มดาวคนคู่เป็นที่มาของชื่อเดือนมิถุนายน คำว่า “มิถุนายน” มาจากคำว่า “มิถุน” แปลว่า คนคู่ หรือ คน 2 คน (ความหมายเหมือน “เมถุน”) กับคำว่า “อายน” แปลว่า การมาถึง ดังนั้นมิถุนายนจึงมีความหมายว่า ดวงอาทิตย์ได้มาถึงกลุ่มดาวคนคู่หรือราศีเมถุน

ในทางดาราศาสตร์ดวงอาทิตย์จะออกจากกลุ่มดาววัวเข้าสู่กลุ่มดาวคนคู่ในคืนวันที่ 21 มิถุนายน และจะออกจากกลุ่มดาวคนคู่เข้าสู่กลุ่มดาวปูในวันที่ 21 กรกฎาคม

เราสามารถเห็นกลุ่มดาวคนคู่ได้แม้ในเมืองที่มีมลพิษแสงมากอย่างกรุงเทพฯ ดาวสว่างที่สุดในกลุ่มดาวคนคู่คือดาวพอลลักซ์มีความสว่างปรากฏ 1.14 ดาวสว่างรองลงมาคือดาวแคสเตอร์มีความสว่าง 1.6 (ความสว่างที่สามารถเห็นได้ในกรุงเทพฯ ไม่เกิน 3) ทั้งสองดวงอยู่ใกล้กันเป็นคู่ สังเกตง่าย

คนไทยเรียกกลุ่มดาวคนคู่ว่า “ดาวโลง” เนื่องจากเห็นเป็นรูปสี่เหลี่ยมคล้ายโลงศพ

ทุกปีจะมีฝนดาวตกคนคู่ (Geminids เจมินิดส์) มากที่สุดในวันที่ 14 ธันวาคม อัตราดาวตก 120-150 ดวงต่อชั่วโมง เห็นดาวตกพุ่งออกมาจากกลุ่มดาวคนคู่ จุดกระจายหรือจุดศูนย์กลางอยู่ใกล้ดาวแคสเตอร์ เป็นฝนดาวตกที่น่าดูที่สุดสำหรับประเทศไทย เนื่องจากมีดาวตกมาก มักมีดาวตกลูกไฟ (fireball) ใหญ่สว่าง เกิดประจำสม่ำเสมอทุกปี และเนื่องจากเป็นฤดูหนาว ท้องฟ้ามักแจ่มใสปลอดโปร่ง มักมีเมฆน้อยหรือไม่มีฝน จึงมีโอกาสได้เห็นดาวตกได้มาก

คำว่า Gemini (ออกเสียงว่า เจมินี) ยังเป็นชื่อยานอวกาศที่มีนักบินอวกาศประจำยาน 2 คน ในช่วงปี ค.ศ. 1964-1966 เพื่อเตรียมตัวสำหรับโครงการอพอลโล (Apollo) ที่จะส่งมนุษย์ไปลงดวงจันทร์

ย้อนกลับไปที่ตำนานกรีก หงส์ที่เทพซูสทรงแปลงร่าง ได้กลายเป็นกลุ่มดาวหงส์ (Cygnus ซิกนัส)

เจ้าหญิงเฮเลนที่ทรงเป็นฝาแฝดกับเจ้าชายพอลลักซ์และเจ้าชายแคสเตอร์ ทรงได้รับการถวายพระเกียรติว่าเป็นผู้หญิงที่สวยที่สุดในโลก ได้อภิเษกสมรสกับราชาเมนิเลอัส (Menelaus) แห่งสปาร์ตา และมีพระธิดาด้วยกันหนึ่งพระองค์คือเจ้าหญิงเฮอร์ไมโอนี (Hermione)

ต่อมาราชินีเฮเลนทรงถูกเจ้าชายปารีส (Paris) แห่งเมืองทรอย (Troy) ลักพาพระองค์ไป ทำให้เกิดสงครามครั้งใหญ่ที่เรียกว่า สงครามกรุงทรอย (Trojan War) บันทึกไว้ในวรรณกรรมมหากาพย์อิเลียด (Iliad) และออดิสซี (Odyssey)