นับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สองเริ่มต้นในปี ค.ศ. 1939 จนสิ้นสุดลงในปี ค.ศ. 1945 นักวิทยาศาสตร์จำนวนมากของยุโรปได้ย้ายถิ่นฐานไปยังประเทศสหรัฐอเมริกา ด้วยวิสัยทัศน์ของนักวิทยาศาสตร์ชั้นนำของยุโรปและสหรัฐอเมริกาในขณะนั้นได้เล็งเห็นถึงความจำเป็นของการมีสถาบันวิจัยทางฟิสิกส์ระดับแนวหน้าในยุโรป การเกิดขึ้นของสถาบันวิจัยนี้เพื่อหยุดยั้งการสมองไหลของนักวิทยาศาสตร์ และเป็นส่วนช่วยให้เกิดการรวมตัวกันขึ้นของยุโรปอีกครั้งภายหลังสงคราม เซิร์นจึงได้ถือกำเนิดขึ้นมา
สภาวิจัยนิวเคลียร์แห่งยุโรป หรือเซิร์น (ตามชื่อย่อในภาษาฝรั่งเศสของ Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, CERN) เกิดจากความร่วมมือของกลุ่มประเทศในยุโรปตะวันตก 12 ประเทศ ซึ่งได้ร่วมกันจัดตั้งเพื่อเป็นองค์กรชั่วคราวในปี ค.ศ. 1952 มีหน้าที่เพื่อวางรากฐานการก่อตั้งสถาบันวิจัยฟิสิกส์นิวเคลียร์ขึ้น และการก่อตั้งได้สำเร็จลุล่วงลงในวัน 29 กันยายน ค.ศ. 1954 สถาบันวิจัยนิวเคลียร์แห่งยุโรป (European Organization for Nuclear Research หรือ Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire ในภาษาฝรั่งเศส) ได้ถือกำเนิดขึ้นมา หากแต่ยังคงใช้ชื่อย่อขององค์กร CERN ตามเดิม สถานที่ก่อตั้งองค์กรได้เลือกพื้นที่บริเวณตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองเจนีวา โดยมีพื้นที่ครอบคลุมพรมแดนระหว่างสมาพันธรัฐสวิส และประเทศฝรั่งเศส
ที่ด้านขวาของภาพ คือ ชายแดนระหว่างสมาพันธรัฐสวิส และประเทศฝรั่งเศส
วัตถุประสงค์ของการเซิร์นนั้นได้เขียนเอาไว้ในอนุสัญญาการก่อตั้งเซิร์น (CERN’s convention) ว่าองค์กรจะต้องจัดให้มีความร่วมมือระหว่างรัฐในยุโรปในการวิจัยนิวเคลียร์ในรูปลักษณะของการศึกษาวิทยาศาสตร์ขั้นพื้นฐาน และในการวิจัยที่เกี่ยวข้องเป็นหลัก องค์กรจะต้องไม่มีความเกี่ยวข้องกับงานตามความต้องการทางทหาร และจะต้องเผยแพร่ผลการศึกษาทั้งด้านทดลองและทฤษฎีโดยการตีพิมพ์ หรือเผยแพร่โดยสาธารณะ
วัตถุประสงค์ของการเซิร์นยังคงดำรงอยู่เหมือนเดิมจนถึงปัจจุบัน หากแต่ขอบเขตของงานวิจัยได้ปรับเปลี่ยนจากเดิมที่ต้องการศึกษาฟิสิกส์อะตอม และฟิสิกส์นิวเคลียร์ เป็นงานวิจัยที่มุ่งเน้นไปยังฟิสิกส์อนุภาคมากขึ้น ในปัจจุบันเราจึงได้รู้จักเซิร์นในฐานะสถาบันวิจัยฟิสิกส์อนุภาคแห่งยุโรป (European laboratory for particle physics หรือ Laboratoire européen pour la physique des particules ในภาษาฝรั่งเศส)
ในปัจจุบันเซิร์นมีจำนวนสมาชิก (Member states) รวม 23 ประเทศ และประเทศที่เป็นสมาชิกสมทบ (Associate Members) และประเทศที่จะเข้าสู่การเป็นสมาชิก รวม 9 ประเทศ สมาชิกของเซิร์นในปัจจุบันไม่ได้จำเป็นจะต้องเป็นประเทศในยุโรปเท่านั้น อิสราเอลเป็นประเทศแรกนอกยุโรปที่เข้าเป็นสมาชิก สำหรับประเทศจากทวีปเอเชียมีอินเดียและปากีสถานที่เป็นสมาชิกสมทบ นอกจากนี้ยังมีประเทศที่มีส่วนร่วมสำคัญกับโครงสร้างพื้นฐานของเซิร์นและองค์กรที่ดำเนินงานอย่างใกล้ชิดกับเซิร์นเป็นผู้สังเกตการณ์ ได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น สหพันธรัฐรัสเซีย สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป (EU) สถาบันร่วมวิจัยนิวเคลียร์ (JINR) และองค์การเพื่อการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO)
https://cds.cern.ch/record/2751160/files/map-etats-membres-2021_Map_EN.png
สำหรับประเทศไทย เป็นหนึ่งในประเทศที่มีข้อตกลงความร่วมมือกับเซิร์น (International Cooperation Agreements, ICAs) เพื่อใช้เป็นกรอบความร่วมมือในการพัฒนาการวิจัยและความสัมพันธ์ระหว่างกัน
https://international-relations.web.cern.ch/stakeholder-relations/Participation-CERN
ในปัจจุบัน เซิร์นเป็นห้องปฏิบัติการฟิสิกส์อนุภาคเชิงการทดลองของยุโรปที่เดินเครื่องเร่งอนุภาคที่ทรงพลังที่สุดของโลก ณ ปัจจุบัน (CERN Large Hadron Collider) มีนักวิทยาศาสตร์ วิศวกร และพนักงานรวมกันกว่า 2,500 คน และมีนักวิจัยจากทั่วโลกลงทะเบียนเป็นผู้ใช้งานมากกว่า 12,000 คน
https://cds.cern.ch/record/2708658/files/World_users_by_Nat_2020-01.png
ภารกิจของเซิร์นนั้นรวมถึง:
- จัดหาเครื่องเร่งอนุภาค และการสนับสนุน เพื่อทำให้เกิดการวิจัยในระดับแนวหน้า เพื่อเพิ่มพูนความรู้ของมนุษยชาติ
- เป็นศูนย์วิจัยที่เป็นเลิศในระดับนานาชาติของฟิสิกส์พื้นฐาน
- รวบรวมนักวิจัยจากทั่วทุกมุมโลกเพื่อผลักดันพรมแดนของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อประโยชน์ของมนุษยชาติ
