สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) คว้ารางวัล UNESCO King Sejong Literacy Prize จากผลงาน “แพลตฟอร์มการเรียนการสอนออนไลน์ที่เข้าถึงโดยสะดวกถ้วนหน้าสำหรับนักเรียนพิการทุกประเภท” (Bridging Literacy Gaps: Inclusive Education Through an Accessible Digital Resource Platform for Thai Students with Disabilities)” นวัตกรรมสำคัญที่ช่วยลดอุปสรรคในการเข้าถึงโลกดิจิทัลสำหรับผู้พิการ
เมื่อวันที่ 8 กันยายน 2568 เวลา 21.40 น. (ตามเวลาประเทศไทย) ณ องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) หรือ องค์การยูเนสโก สำนักงานใหญ่ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส — ดร.วสันต์ ภัทรอธิคม ผู้ช่วยผู้อำนวยการ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) เป็นผู้แทนสวทช. เข้ารับรางวัล UNESCO King Sejong Literacy Prize จากองค์การยูเนสโก จากผลงาน “แพลตฟอร์มการเรียนการสอนออนไลน์ที่เข้าถึงโดยสะดวกถ้วนหน้าสำหรับนักเรียนพิการทุกประเภท (Bridging Literacy Gaps: Inclusive Education Through an Accessible Digital Resource Platform for Thai Students with Disabilities)” ซึ่งเป็นนวัตกรรมสำคัญที่ช่วยลดอุปสรรคในการเข้าถึงโลกดิจิทัลสำหรับผู้พิการ
พร้อมกันนี้ ดร.อิทธิ์ทณัฏฐ์ อิทธิวิภาต นักวิจัย สวทช. ได้ร่วมเป็นวิทยากรนำเสนอผลงานวิจัยด้านการศึกษาของ สวทช. ในช่วง เสวนาเรื่อง “Promoting Effective Literacy Programmes and Practices in the Digital Era” ในเวทีการประชุมนานาชาติของ UNESCO หัวข้อ “Promoting literacy in the digital era” ซึ่งเป็นการเฉลิมฉลอง “วันการเรียนรู้หนังสือสากล” ซึ่งตรงวันที่ 8 กันยายน ของทุกปี เพื่อสะท้อนให้โลกเห็นถึงความสำคัญของการรู้หนังสือซึ่งเป็นพื้นฐานของการเรียนรู้ การพัฒนาคุณภาพชีวิต และการสร้างสังคมแห่งความเสมอภาคอีกด้วย
รางวัล UNESCO King Sejong Literacy Prize จัดโดยองค์การยูเนสโก ตั้งแต่ พ.ศ. 2510 เพื่อมอบให้แก่บุคคล หน่วยงานของรัฐบาล และหน่วยงานภาคประชาสังคม เพื่อยกย่องการดำเนินการที่ส่งเสริมกิจกรรมด้านการรู้หนังสือ จำนวน 3 รางวัล ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลแห่งสาธารณรัฐเกาหลี เน้นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมการพัฒนาการเรียนรู้โดยใช้ภาษาแม่เป็นฐาน และตั้งชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่กษัตริย์โซจอง ผู้ประดิษฐ์อักษรเกาหลี โดยผู้ได้รับรางวัล จะได้รับเงินรางวัลมูลค่า 20,000 เหรียญสหรัฐ เหรียญรางวัล และเกียรติบัตร
สำหรับผลงาน “แพลตฟอร์มการเรียนการสอนออนไลน์ที่เข้าถึงโดยสะดวกถ้วนหน้าสำหรับนักเรียนพิการทุกประเภท” (Bridging Literacy Gaps: Inclusive Education Through an Accessible Digital Resource Platform for Thai Students with Disabilities) เป็นผลงานวิจัย โดยทีมวิจัยเทคโนโลยีที่ทุกคนเข้าถึงและสิ่งอำนวยความสะดวก (Accessibility and Assistive Technology Research Team: AAT) กลุ่มดิจิทัลสุขภาพการแพทย์ (Digital Healthcare Platform Innovation Group: DHCB) และฝ่ายบริการความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (Science and Technology Knowledge Services: STKS) สวทช. เป็นทีมพัฒนา ภายใต้บันทึกความร่วมมือระหว่าง สวทช. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) และ มูลนิธิสากลเพื่อคนพิการ
“แพลตฟอร์มการเรียนการสอนออนไลน์ที่เข้าถึงโดยสะดวกถ้วนหน้าสำหรับนักเรียนพิการทุกประเภท” ประกอบด้วย คลังสื่อดิจิทัลเพื่อการเรียนรู้ที่เข้าถึงได้ (Accessible Digital Learning Platform) ที่ออกแบบและพัฒนาเพื่อส่งเสริมการศึกษาสำหรับทุกคนได้เรียนร่วมกัน (Inclusive Education) โดยทุกคนสามารถเข้าถึงแพลตฟอร์มได้ตามมาตรฐานสากลของ “World Wide Web Consortium” ที่ชื่อ “Web Content Accessibility Guideline 2.2” รองรับผู้เรียนที่มีความพิการด้านต่างๆ ทั้งการเห็น การได้ยิน การเคลื่อนไหว และการเรียนรู้ เพื่อให้สามารถเข้าถึงบทเรียนดิจิทัลตามหลักสูตรแกนกลางของไทยตั้งแต่ระดับชั้นประถมศึกษาที่ 4 – ชั้นมัธยมศึกษาที่ 6 โดยที่วีดิทัศน์บทเรียนดิจิทัลได้ออกแบบให้นักเรียนพิการทางการได้ยินที่ใช้ภาษามือไทยเป็นภาษาแม่ ได้ใช้บทเรียนที่มีล่ามภาษามือแปลสิ่งที่ผู้สอนอธิบาย พร้อมทั้งมีคำบรรยายแทนเสียง (Caption) ส่วนนักเรียนพิการทางการเห็นก็จะเพิ่มเสียงบรรยายภาพ (Audio Description) ในบทเรียนเพื่อเข้าใจฉากหรือภาพประกอบ นอกจากนั้นเพื่อสร้างการรู้หนังสือ บทเรียนทุกบทเรียนจะมีคำบรรยายแทนเสียงเพื่อให้ได้เรียนรู้ภาษาเขียนภาษาไทยที่เป็นภาษาแม่ของคนไทย และมีสื่อดิจิทัลแบบข้อความในรูปแบบ EPUB และ DAISY รวมถึงสัญรูปเพื่อการสื่อสารสำหรับนักเรียนที่ไม่สามารถพูดได้
การได้รับรางวัลในครั้งนี้ไม่เพียงแต่สร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทย ได้ร่วมแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ในเวทีระดับนานาชาติ แต่ยังตอกย้ำถึงความสำคัญของการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อสร้างความเท่าเทียมและยกระดับคุณภาพชีวิตของกลุ่มคนเปราะบางในสังคมที่เผชิญอุปสรรคในการเข้าถึงการศึกษา โดยแพลตฟอร์มของ สวทช. ได้ออกแบบและพัฒนาด้วยเทคโนโลยีเพื่อการเข้าถึง รองรับผู้เรียนที่มีความพิการด้านต่างๆ ทั้งการเห็น การได้ยิน การเคลื่อนไหว และการเรียนรู้ เพื่อให้สามารถเข้าถึงสื่อการสอนและกิจกรรมการเรียนรู้อย่างเท่าเทียม จะเป็นต้นแบบสำคัญในการพัฒนาและขยายผลไปยังโรงเรียนพิเศษ 73 แห่งทั่วประเทศ รวมถึงการยกระดับไปสู่การใช้ในการเรียนการสอนแบบรวม (Inclusive Education) ในระดับประเทศในอนาคต